Polazište2018-06-10T10:13:44+00:00

Polazeći od šireg razumijevanja baštine koja “obuhvata sve vidove životne sredine nastale interakcijom čovjeka i prostora tokom vremena” (Okvirna konvencija Savjeta Evrope o vrijednosti kulturne baštine za društvo – Faro konvencija, 2005), kulturni pejzaž  predstavlja najširu i najobuhvatniju kategoriju kulturne baštine. Evropska konvencija o predjelu/pejzažu definiše (2000)”predio/pejzaž” kao određeno područje, onako kako ga ljudi vide i dožive, čiji je karakter rezultat djelovanja prirodnih i/ili ljudskih faktora”, i ističe da njegova zaštita, upravljanje i planiranje svima nameću određena prava i obaveze. Važan dio kulturnog pejzaža je tradicionalni poljoprivredni pejzaž koji obuhvata veliki dio prostora Zapadnog Balkana, uključujući i Crnu Goru. Tradicionalni poljoprivredni pejzaži su nastajali tokom istorije kroz različite poljoprivredne aktivnosti ljudi na određnom prostoru. Ovi pejzaži doprinose stvaranju lokalnih kultura i identiteta, kao i vrijednosti ukupnog kulturnog pejzaža i predstavljaju osnovne resurse jedne teritorije.

Poblemi kojima se projekat bavi jesu da u Crnoj Gori danas vrijednost tradicionalnih poljoprivrednih pejzaža nije dovoljno prepoznata, tradicionalni pejzaži nijesu zvanično zaštićeni i oni su uglavnom izmijenjeni, njima se neadekvatno upravlja i devastirani su.

  • Zbog zamiranja poljoprivredne proizvodnje, velikog pritiska pretjerane urbanizacije i lošeg planiranje većina tradicionalnih poljoprivrednih pejzaža su izmijenjeni i urbanizovani, dok su neki zarasli i postali šumsko zemljište. Postojeći trendovi razvoja prijete da degradiraju autentični pejzaž i unište njegove vrjednosti.

U Strategiji razvoja poljoprivrede i ruralnih područja 2015-2020 kao glavni problemi vezano za zemljište u Crnoj Gori prepoznati su prenamjena zemljišta – urbanizacijaa, kao i rizik donošenja neadekvatnih prostornih i urbanističkih planova s obzirom da se planira nivo izgrađenosti obalnog područja od skoro 46,5% (dok trenutni nivo iznosi 13,8%) što je znatno više nego u većini evropskih zemalja.

  • S tačke gledišta zaštite kulturne baštine, ruralnoj i poljoprivrednoj baštini se ne posvećuje dovoljna pažnja u Crnoj Gori i do sada su samo dva sela zaštićena. Osim toga, iako je u kulturni pejzaž prepoznat u Zakonu o zaštiti kulturnih dobara (2010) do sada nijedan kulturni pezjaž, uključujući ruralne i poljoprivredne pejzaže, u Crnoj Gori nije zaštićen.
  • S tačke gledišta ruralnog i poljoprovrednog razvoja, kulturna baština i pejzaž se ne tretiraju na adekvatan način. To je vidljivo u strateškim dokumentima u kojimas se pominje kulturna baština u ruralnim područjima, ali joj se ne posvećuje neka važnost, dok se poljoprivredni pejzaž uopšte i ne pominje. Aspekt poljoprivrednog/ ruralnog pejzaža je tretiran samo u određenoj mjeri u okviru strategija za razvoj poljoprivrede i ruralnih područja.
  • Nedovoljan je stepen saradnje između aktera koji se bave zaštitom, planiranjem i upravljanjem kulturnom baštinom i pejzažom i onih u oblasti održive poljoprivrede i prostornog planiranja.
  • Postoji neusklađenost između zakonskih okvira u različitim sektorima: poljoprivredi, kulturnoj baštini i planiranju.
  • Relevantne zainteresovane strane nemaju dovoljno znanja, a građani/ke nijesu dovoljno informisani o vrijednostima tradicionalnog poljoprivrednog pejzaža i o važnosti njegovog očuvanja, obnove i unapređenja za razvoj održive poljoprivrede.

Da bi se riješili pomenuti problemi važno je promovisati vrijednosti tradicionalnog poljoprivrednog pejzaža, zalagati se za njegovo očuvanje, obnovu i unapređenje za održivu poljoprivredu i preduzeti akciju sada, jer ubrzani gubitak poljoprivrednih pejzaža dovodi do gubitka važnog dijela kulturnog pejzaža, kao i održive poljoprivrede.

Trenutno, pojedinci/ke koji rade u institucijama i organizacijama koje se bave poljoprivredom i ruralnim razvojem nemaju dovoljno znanja o kulturnoj baštini, i obrnuto. Zato će aktivnosti planirane projektom doprinijeti povezivanju i umrežavanu aktera iz ovih sektora  i jačanju kapaciteta u ovim oblastima.